Yazı: Merve Aktaş
merveaktas@ersamobilya.com

“Biz canlıların cehennemi gelecekte var olacak bir şey değil, eğer bir cehennem varsa, burada, çoktan aramızda; her gün içinde yaşadığımız, birlikte, yan yana durarak yarattığımız cehennem. İki yolu var acı çekmemenin: Birincisi pek çok kişiye kolay gelir: Cehennemi kabullenmek ve onu görmeyecek kadar onunla bütünleşmek. İkinci yol riskli: Sürekli bir dikkat ve eğitim istiyor; cehennemin ortasında cehennem olmayan kim ve ne var, onu aramak ve bulduğunda tanımayı bilmek, onu yaşatmak, ona fırsat vermek.” – Italo Calvino

Her şeyin zamana yenildiği, değersizleştirildiği, insani değerler dahil tüm değerlerin hızla tüketildiği bu çağda, mimarlık mesleğini ve ilkelerini 90 yıl önceki heyecanla savunmayı amaç edinen Mimarlar Derneği 1927’nin 90. kuruluş yılı çerçevesinde projelendirilen UrbanObscura, kültürel ve mimari mirasın araştırılması, görsel ve yazılı olarak belgelenmesi, arşivlenmesi, korunması veya yeniden yapılandırılması ilkeleri ekseninde, herkes için her yerden ulaşılabilir ve süreklilik içeren bir multimedya süreci olarak karşımıza çıkıyor.

Proje; pilot bölgeler olarak belirlenen Ankara Altındağ ve Çankaya Belediyeleri ile İstanbul Beyoğlu Belediyesi içindeki yapılar başta olmak üzere, çeşitli kentlerde bulunan yapıların geçmişten günümüze dek kaydedilen parsel ve mimari verileri aracılığıyla ilgili bölgelerin mimari ve sosyokültürel durumu ile değişimini haritalayarak görünür kılmayı amaçlıyor. Ayşin Zoe Güneş projenin kuruculuğunu üstlenirken, Cenk Gültekin ve Irmak Hakman yazılım ve mühendislik süreçlerinde, Can Koçak ise video belgeleme sürecinde ekibe dahil oluyor. Projenin ismi ve logosu ise Tolga Görgün’ün imzasını taşıyor.

“Gerek toplumsal hafızada yer etmiş yerler, gerekse kültür kurumları ve bazı konutların, apartmanların yıkılması ve değişmesi esnasında; bu yerlerin ve mekanların tarihçesini merak edip ilgili arşivlere ulaşmak istedim” sözleriyle projenin çıkış noktasına işaret eden Ayşin Zoe Güneş, yaptığı araştırmalar sırasında konuyla ilgili yeterli bilgiye ulaşamamış. Bu bilgileri bir araya toplayan ve kentlerin değişimini belli yıl aralıklarına göre karşılaştırmalı olarak takip edilebilecek bir sistemin olmadığını gözlemlemiş. Buradan yola çıkarak, kentin üç boyutlu haritasını içeren interaktif bir platformda, ilgili arşivlere erişip inceleme imkanı bulma fikrini geliştirmiş ve böylece “UrbanObscura” projesinin temelleri atılmış.

Aynı zamanda kullanıcılar için üç boyutlu sunum üzerinden yazılı, görsel, sesli bilgi ve arşivlere kolay ulaşılmasını sağlamak ve bu sayede bilhassa araştırmacı, akademisyen, kültürel ve yaratıcı endüstri çalışanları ile meslek profesyonellerine yeni kaynaklar, keşifler ve bakış açıları sunmayı amaçlayan “UrbanObscura”, tüm bu amaçlar doğrultusunda dijital medya, görsel ve sanatsal tasarım, tarih, arkeoloji, antropoloji, kültürel analiz ve araştırmalar, mimari çalışmalar gibi gerek teknolojik alanda ilerleyen gerekse sosyal ve beşeri bilim dallarını içeren farklı disiplinlerin işbirliğini esas alıyor.

En az 5 yıl sürmesi planlanan projenin ilk büyük etkinliği, Mimarlar Derneği 1927’nin kapanış buluşmasıyla eş zamanlı olarak geçtiğimiz Haziran ayında gerçekleştirildi. “Kentler: Değişen Rotalar Değişen Haritalar” başlığı altında farklı disiplinlerden 20 kişinin çalışmasının yer aldığı sergi, yaklaşık bir ay boyunca ziyaretçilerini ağırladı. Ankara’daki Galeri Siyah Beyaz’ın ev sahipliğinde ve Ersa’nın katkılarıyla gerçekleştirilen sergi; kentsel dönüşüm, harita ve rotaların değişimi, yerin yapısı ve değişimi gibi konular üzerine sanatçıların daha önce ürettiği ve sergi özelinde geliştirdiği yeni çalışmalarını içeriyordu. Kentin ve kentsel mekanların bir bağlam olmaktan çıkıp kişisel deneyimlerin uzamsal karşılığına dönüşmesini keşfetmek, bu keşif esnasında kişisel bir rota oluşturmak, bu rotada hayal edilen kentlerin mekan kurucu bileşenlerini kurcalamak ve bütün bu deneyimleri haritalamak amacıyla oluşturulan sergide, sadece sergilenen çalışmalar değil, sergi düzenlenmesi de ele alınan bu sorular ve konular üzerinden gerçekleştirildi. Bu sayede serginin sadece seyirlik bir içerik değil, aynı zamanda farklı sorular eşliğinde bir keşif sunması amaçlandı.

Gelecek dönemde “Kentler: Değişen Rotalar Değişen Haritalar” sergisiyle bağlantılı olan ve yine kent araştırmaları ile kentsel değişim, mimarlık tarihi gibi konuları ele alan bir kaynak kitap yayınlamak; panel, konuşma ve kent turları düzenlemek; elde edilen bilgi ve verilerle dijital bir kütüphane oluşturmak gibi konular üzerine eğilecek “UrbanObscura” ekibi, kolektif hafızayı kolektif bir şekilde oluşturup arşivlemek amacıyla çalışmalarına devam edecek.